Vu lan, lại nhớ Mẹ, nhớ gia đình, nhớ bạn bè Thày Cô. Tháng 7 Âm lịch, tháng đầy ý nghĩa tình cảm với người Việt, lễ Vu Lan báo hiếu với những chiếc bông hồng xinh xắn cài áo nhờ công Thày Nhất Hạnh và Nhạc sỹ Phạm Thế Mỹ, tháng cúng Cô hồn xá tội vong nhân, tháng mưa dầm đầy nước mắt của ông bà Ngưu Lang Chức Nữ. Chắc tôi phải viết thêm mấy chuyện yếu lòng đọc chơi cho vui.
Rồi hai đứa em gái cũng quay lại trời Tây, đêm trước Bảy đi, dắt theo bé Nhi, vợ chồng Tám ra tiển chị lẫn đứa con gái 12 tuổi, mẹ con của Chín cũng ra phi trường. Sân bay vắng người, mà đại gia đình đi tiển cũng vắng dần, Ba mất, Má lãng, anh chị em loãng. Tôi nhìn mấy đứa em gái nhỏ nay có đứa đã tóc bạc, nhìn mấy đứa cháu hồn nhiên, ráng không lộ ra nỗi buồn. Đêm sau đó, lại tiển Chín và bé Khang, phái đoàn đưa ra phi trường lại vắng người hơn nữa, chỉ còn tôi và Tám. May, sân bay TSN hôm đó lại đông người, ngập đầy các bé gái, đúng ra là các thôn nữ Đồng Tháp, ốm nhách nhỏ con trong bộ đồ đồng phục đi lao động cho công ty điện thoại di động HTV Đài Loan, mẹ cha anh chị em gọi nhau ới ới, vui ơi là vui. Thôi, làm công nước ngoài vẫn còn khá hơn, đở nhục hơn đi kiếm chồng.
Nhớ trước 75 lần đầu ra phi trường TSN tiển nhau, ai đó cứ nhìn tôi mà khóc, làm tôi cũng phải bật khóc. Hai đứa đều ấm ức, nhà bên đó quá nghèo, hai đứa còn chập chững những năm đầu đại học, có được học bỗng đi nước ngoài, tình cảm tuổi 18 chưa đủ sức mạnh kéo lại nhau. Hoàn cảnh chiến tranh không cho phép tôi du học, tuy chẳng muốn xa nhau nhưng trong thâm tâm, tôi vẫn muốn người đó có cơ hội học lên. Ngày đi chơi cuối của hai đứa với hai người bạn khác thành 2 cặp cho đở ngượng, dưới bóng mát các gốc cây xà cừ cổ thụ, nhìn hoa mười giờ, đọc các câu thơ tình ghi trên các ngôi mộ đôi tại nghĩa trang Mạc Đỉnh Chi…, cô ấy hỏi nhẹ, hay là em ở lại, tôi làm thinh, dại nhất trong đời.
Gia đình cứ để yên cho hai đứa. Cứ khóc, cứ hứa hẹn, ráng chờ bóng chiếc máy bay phản lực mất hút trên trời xanh mới thui thủi về cư xá nằm một mình… Rồi biến cố 75, thư từ tin tức mỏn dần, chuyện di tản, vượt biên, nộp vàng phương án 2, tôi đều không nắm cơ hội, tình xa dần theo bóng chiếc máy bay. Cứ đổi thừa số phận nhưng thật ra vì gia đình ba mẹ em út, tôi thường lưỡng lự, đến khi quyết định lại không may. Cả đời chỉ biết ham học, lại vướng cái nguyên lý cơ bản, nhất cự ly nhì tốc độ. Mối tình thời trẻ đã bay xa, xa thật xa, chỉ còn là dấu ấn theo nếp nhăn ngày tháng, tôi hứa không bao giờ đi tiển người nào nữa, tiển ai ra phi trường lo sợ mất luôn người ấy. Ngày Chín, rồi Bảy đi nước ngoài học, tôi không tiển là vậy. Vậy mà mấy đứa vẫn đi luôn, định cư rồi chồng con ràng buộc, thỉnh thoảng về thăm ba mẹ rồi lại đi, để tôi lại có dịp đưa tiển, lại nhớ về người cũ trường Phan xứ Phan năm nào. Phải chi được như Ngưu Lang Chức Nữ.
Lại nhớ về Thày Hiển dạy toán, trùng tên một ông Thày Hiển dạy Việt văn. Ông Thày chuyển từ trường Thiếu Sinh Quân Vũng tàu về PBC, bạn anh rễ Bùi văn Sang, cao nhòng ốm nhách, mặt trắng mắt sáng hiền khô, tay cầm cây bút ăng ten kéo ra thụt vào mỗi khi dạy toán cho học trò. Tôi rất ngưỡng mộ Thày, vì các bài toán Thày cho làm đều khó, nhưng có cái gì hay hay, bắt mình phải có lý luận logic, không một chiều như các bài tập trong nhiều sách toán khác. Sau này mới biết Thày thường dịch từ cuốn La Bosse. Gần ngày thi tú tài, Thày cho các bài toán khó dần, lấy từ các đề thi tuyển hóc búa vào các trường đại học nỗi tiếng ở Pháp. Năm 72, thi vào Sư phạm nhị cấp ban toán tại trường Gia Long, tôi ú ớ sao đó mà không xem kỹ thời gian thi, cứ tưởng là 3 giờ nên mãi mê làm câu toán khó, chưa xong câu nào, ông Thày coi thi báo chuẩn bị nộp bài, chỉ còn 15 phút. Hoảng hốt, xem lại đề thi chỉ cho 90 phút, đúng là sắp hết giờ. May quá, có một câu trúng tủ của Thày Hiển, tôi viết liền một mạch không cần làm nháp. Nộp bài nghĩ chắc chắn rới, ra phòng thi gặp mấy cô bạn B3 không giám nhìn, tức mình đi bộ mấy cây số về nhà dì Hai. Lần thi đó, tôi lại đậu, dù chỉ làm một câu, có lẽ nhờ Thày Hiển. Hay không bằng hên.
Nhắc về Thày Hiển không phải để nói về chuyện toán học, nói về cái tâm của Thày, mà vì Thày có cái gì đó giống giống mình trong chuyện tình cảm. Nếu ai tinh ý, khuôn mặt Thày bao giờ cũng buồn, cười mà vẫn còn thấy buồn. Có hôm ở nhà Thày, được nghe Thày kể về mối tình đầu không thành, tôi buồn theo, thắc mắc sao mấy người lớn lại cứ tan vỡ mối tình đầu y chang mấy câu chuyện tiểu thuyết lãng mạn, tự hứa mình chỉ một người, một và chỉ một mà thôi, và mong Thày thắng lợi cú sau. Kết quả mấy bạn thấy rồi đó, Thày Hiển thêm một mối tình vắt vai nữa, chắc cú vì đó là học trò tại chỗ của mình, nhưng vẫn trật tiếp. Tôi, học trò ruột của Thày, hứa hẹn đầu tiên cũng bắt nguồn từ các bài toán khó của Thày, giải cho cô ấy, nên chuyện thất bại… cũng là chuyện bình thường. Đừng tin vào mấy thằng cha nói láo với vợ, em là mối tình đầu, em là mối tình cuối. Đàn ông, hình như cả đàn bà, trên thế giới này đều dối nhau về chuyện tình cảm dại dột, chỉ có dối ít hay dối nhiều mà thôi, giống như mấy ông Bác sỹ đoán bệnh ung thư, nếu không dối đã không có xã hội loài người đông đúc vui vẻ như bây giờ.
Lại nhớ về bóng dáng Thầy Ân, khoác áo nâu sầm về chốn xứ Phan, chắc cũng từ một khúc tình duyên lận đận nào đó. Mới đây có dịp tiếp xúc người thân của Thày ở Huế vào thăm, mới biết với Thày, gia đình, sự nghiệp danh vọng chỉ là những bong bóng mưa dai phập phồng trước một bóng hồng hư ảo tồn tại suốt đời. Thương Thày, hiện nay mỗi khi dạy sinh viên môn quản trị rủi ro, tôi đều đem chuyện tình cảm làm ví dụ, tán gái sợ gái bỏ, sẽ có 3 phương án, hoặc là bỏ gái, hoặc là bớt sa lầy mê muội, hoặc là san sẻ rủi ro cho ai khác. Về lý thuyết, thế giới khuyên bạn chọn phương án san sẻ, nhưng theo kinh nghiệm đời thường, tôi nghĩ, nhiều khi “tẩu vi thượng sách” là giải pháp hay nhất.
Rồi mối tình Thày Hiền với học sinh, ông Thày dạy Việt văn người Huế giọng to rổn rảng mà tôi nhớ hoài nhờ mấy câu thơ có mùi rượu, …Em ơi lửa tắt bình khô rượu, Đời vắng em rồi say với ai… Cũng không thành công, thua vẫn là thua, dù Thày có say, có cố gắng hát thì thầm bài ca con đường Duy tân cây dài bóng mát (con đường rất nhiều anh tài 72PBC đi qua và ở trọ !!!). Hầu như chuyện tình các Thày và các trò ở trường Phan Bội Châu đều không thành, hay là do tỉnh lẻ một người ho cả họ đều biết, hay tuổi tác chênh lệch, hay một chữ cũng là Thày mà nửa chữ cũng là Thày, sau này về nhà ở chung làm sao cải lộn, chả lẽ mắng Thày “hư”. Đã vậy, quê nghèo hết gió nồm đến gió bấc, không có bốn mùa xuân hạ thu đông sinh cảnh hữu tình, đi chơi chỉ năm ba chỗ quanh quẩn Gia Long Nguyễn Hoàng Vĩnh Thủy Mủi Né Đá dựng chùa Hang, ai cũng dễ bắt gặp, kỳ chết.
Thống kê chuyện tình thày trò khó thành công, tôi chỉ chịu trách nhiệm về tính chính xác ở trường Phan xứ Phan lúc nhỏ, còn ở trường khác xứ khác…, tôi không dám chắc. Nói vậy, để nếu các bạn nào đó ở xa đọc được bài này, phải cố gắng giám sát thường xuyên đối thủ là chắc nhất, để khỏi mất cái không thể nào kiếm lại được y chang. Nhớ, trên đời này, không có điều gì là không thể xảy ra.
Sau này, lên đại học và đi dạy, chuyện thày không được tán sinh viên chỉ có ở những năm đầu sau 75, khi người ta cố tưởng tượng người Thày cách mạng phải như vậy, chứ sau đó thì thoải mái, thày trò đều là con người. Tuổi thày trò đại học, ít chênh lệch, tương lai nghề nghiệp cũng rõ, lại thường sống xa nhà. Những năm tôi dạy đại học, lòng còn vấn vương mấy cô láng giềng đồng hương đồng môn Phan Thiết, không chịu tìm hiểu chuyện yêu đương thày trò, nghĩ lại cũng tiếc hùi hụi.
Chuyện Cô với học trò lại là chuyện khác, yêu đương tùm lum chỉ có trên tiểu thuyết Nguyễn thị Hoàng. Các cô PBC rất mến học sinh của mình, cô Bạch Thu Hà cứ nhờ bạn Lê văn Mão hát vọng cổ đoạn tuồng Võ Đông Sơ…, cô Bạch Tuyết rất “thương” Cao Như Sơn vì học giỏi ca mùi, cô Quán thích các nhóm bạn thuyết trình hay. Tôi thì “thương” hết các cô, hình như cô nào dạy, tối nằm chiêm bao tôi đều tưởng tượng là mẹ của mình, thương nhất là cô Tươi, một đời cái gì cũng lận đận. Lễ Vu Lan này, tôi lại nhớ về những người Cô như Mẹ, lại nhớ về bông hồng đỏ và bông hồng trắng, Cô còn Cô mất, Cô khổ Cô sướng.
Thôi, bớt nói chuyện tình cảm gia đình Thày Cô ướt át mộng mị, nói về chuyện đời thường, kể về Sài Gòn đang thích mang tên Hòn ngọc Viển đông cho vui. Về cá, về chim, về chó, về Pokemon. Về cúng cô hồn.
Sài Gòn đang mùa Vu Lan, người Sài Gòn ưa phóng sinh chim cá. Chim thì bay lên vài thước té nhào xuống mà chết vì… đói. Con nào mạnh hơn, bay xa, cũng bị bọn trẻ bẩy ná dụ bắt, bán lại cho mấy bà bán chim phóng sinh gần các chùa. Thông minh nhất là bay vào sân golf ngay trong lòng phi trường TSN, quan tướng tá đại gia ăn chi ba cái con chim ốm nhách. Báo hại, cơ quan Hàng không đang có phương án “xã hội hóa” hơn 1.000 tỷ đồng đuổi chim bằng công nghệ FODetects. Thật ra chỉ cho phép bọn trẻ chuyên đi bắt chim vào sân bay tập huấn cho cán bộ nhà mình, vài ngày là chim không còn lông mà bay, không còn trứng mà ấp.
Chuyện phóng sinh cá cũng vui. Mấy ông lãnh đạo thành phố cứ thích thả cá “làm sạch môi trường” xuống kênh Nhiêu Lộc Thị Nghè, mỗi đợt lễ lạc vài chục triệu, một năm vài đợt, rồi cũng bị bọn thanh niên rảnh rỗi ban ngày câu cá chích điện ban đêm, cá mẹ cá con nào mà còn. Mà nếu còn, thì đầu mùa mưa, rác theo nước cống xuống kênh, giảm lượng oxy hòa tan, con nào lỳ lợm lặn sâu xuống đáy, ngập bùn dơ rồi cũng ngộp thở mà chết, nỗi lênh láng trắng cả dòng kênh. Mấy ổng hỏi mình, làm sao thả cá xuống kênh Nhiêu Lộc vừa không bị chết mà cũng không bị bọn nó câu trộm, tôi nói chỉ có nước nuôi cá sấu. Rất tiếc, không ai ủng hộ ý kiến của mình. Buồn thật như khi phải xa Phan Thiết.
Lại kể về chó. Chuyện là TpHCM lấy đại lộ Nguyễn Huệ (Charner) làm con đường thênh thang đi bộ lát đá hoa cương cho bằng thế giới, na ná Champs d’Élise của Paris, nhưng copy mà không sửa thì kỳ. Paris đi xe ở giữa, bộ hành mua sắm vui chơi 2 bên, Sài Gòn thì xe chạy 2 bên, đi bộ ở giữa. Ban ngày thì nắng nóng chang chang vì vắng bóng cây cổ thụ, ban đêm thì không có vui chơi giải trí, chỉ hóng gió đi tới đi lui một vài lần cho biết. Chỉ thấy Tây mới đến lần đầu và mấy đứa tuổi teen là vui, có chỗ đi bộ không sợ bị chửi, không gian rộng rãi bớt ngộp thở. Đã teen thì ưa bắt chước nhau trên mạng, quần phải ngắn củn , rồi phải dắt chú cún đi theo. Mà chó cưng thì ưa thoải mái đái bậy, ưa dí mỏm hửi vào vùng cấm ngườii lạ. Thế là lãnh đạo thành phố phải ra lệnh cắm dẩn chó đi bộ trên con đường gần 500 tỷ. Nhớ lại lần đầu qua Lyon, thấy bảng quảng cáo hình vẽ chú chó đang tè bậy, kèm theo câu … không có con chó xấu chỉ có người chủ tồi. Ở VN, cầy bị ra quán nhậu là bình thường, chủ hay chó xấu tốt gì không cần tranh luận mất thời gian như ở Tây.
Thôi, ra Tao Đàn bắt Pokémon vậy. Mới xuất hiện ở VN vài ngày, nhưng dân thành phố thích săn lùng con vật này quá sức tưởng tượng. Ngày đầu, Pokémon toàn ở trong các nhà vệ sinh nữ, làm mấy cô nhịn gần chết. May những ngày sau, bọn thú vào Tao Đàn và Thảo Cầm Viên. Sở thú ban đêm thì đố ai dám vào bắt Pokémon trong mấy cái chuồng toàn là cọp cái, dả nhân, vì vậy chỉ còn ra Tao Đàn, đi nhiều người từng nhóm để khỏi bị bọn đểu giựt dế xịn. Qua chuyện này, mới thấy người thành phố rảnh thiệt, 12 giờ khuya vẫn còn đông nghịt người trẻ già trai gái. Phải mà say mê học hành, lụi cụi công việc như say mê bắt Pokémon tìm Pokéstop, thì năng suất lao động VN làm sao gần chót thế giới, đến nỗi thua cả đàn em Kampuchia.
Thôi, hết ý rồi, lần sau viết tiếp. Mấy bạn 72 đọc có gì không đúng, bỏ qua, vì toàn là chuyện viết bậy bạ cho vui, mười phần thì chín phần sai, chỉ một phần hơi đúng. Mấy bạn ở xa, nhớ về VN thăm bạn bè, mới được nghe chuyện thật hơn. Rằm tháng bảy, đang tưởng tượng tặng một bông hồng cho mấy bạn 72 của tôi còn sống.
Phạm Sanh, 72PBC
